იუნგლეს ენციკლოპედია

ოთარ ჭიღლაძე

0
167

ჩინეთს 3 000 წლოვანი ლიტერატურული ტრადიცია აქვს. დროის ასეთი ხანგრძლივი მონაკვეთის განმავლობაში რთულია ფურცელზე დაწერილი ნაწარმოებების შენახვა. შესაბამისად, ჯერ კიდევ უძველეს დროში მიხვდნენ ჩინელები თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ენციკლოპედიების – ლიტერატურული ნაშრომების ნაკრების შედგენა და მომავალი თაობებისათვის გადაცემა. ჩინეთის ისტორიაში არაერთი ასეთი ენციკლოპედია შეიქმნა, მაგრამ, თავისი მოცულობით არამარტო ჩინეთის, არამედ მსოფლიო მასშტაბით პირველობას არავის უთმობს იუნგ ლეს ენციკლოპედია.

  იუნგ ლე ( 1402-1424 ) იყო მინგინს დინასტიის ( 1368-1644 ) რიგით მესამე იმპერატორი და ჩინეთის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მონარქი. თავისი ზეობის ხანაში მან რამდენიმე გრანდიოზული პროექტი განახორციელა – ჭენგ ხეს მოგზაურობა, აკრძალული ქალაქის აგება და სხვა. მისი მიზანი იყო თავისი სახელი უკვდავეყო და თავი კანონიერ იმპერატორად წარმოეჩინა. საქმე ისაა, რომ იგი ხელისუფლებაში უზურპაციის გზით მოვიდა, რაც საზოგადოების ნაწილში მისდამი უარყოფით განწყობილებას ბადებდა. განსაკუთრებით კი კონფუციანელ სწავლულებში. სჭირდებოდა რა ამ სწავლულების მხარდაჭერა ხელისუფლების მუშაობისათვის, იონგ ლემ მოიფიქრა უპრეცენდენტო მასშტაბის ენციკლოპედიის შედგენის იდეა- 1403 წელს მან ბრძანა დაეწყოთ უძველესი დროიდან ვიდრე მის ხანამდე ყველა არსებული ხელნაწერისა და ნაწარმოების აღრიცხვა და შეგროვება. თემატიკა არ იყო შეზღუდული და მოიცავდა ყველა სახის ნაწარმოებს მუსიკითა და ხელოვნებით დაწყებული ტექნოლოგიითა და ასტრონომიით დამთავრებული. ბუნებრივია, ლიტერატურას შეყვარებული კონფუციანელი სწავლულები ასეთ უნიკალურ მოვლენას ვერ გამოაკლდებოდნენ და ისინიც ჩაებნენ პროექტში.

ენციკლოპედიის შედგენაში სულ მონაწილეობდა 2169 სწავლული. მათი საერთო ძალისხმევით 1408 წელს ენციკლოპედიაზე მუშაობა დასრულდა. შედეგი მართლაც წარმოუდგენელი იყო- ენციკლოპედია აერთიანებდა 23 000-მდე ხელნაწერს, 11 000-ზე მეტ ტომს, 370 მილიონ იეროგლიფს. მიუხედავად იმისა, რომ მინგის დინასტიის დროს ბეჭდვის ტექნიკა უკვე არსებობდა ჩინეთში, მთელი ენციკლოპედია ხელით გადაწერეს ორიგინალი ხელნაწერებიდან. ენციკლოპედია ყველაზე მოცულობითი იყო თავის თანამედროვე და შემდეგ ეპოქებშიც. მხოლოდ 2007 წელს გადაასწრო მას ვიკიპედიამ, თუმცა იონგ ლეს ენციკლოპედია დღემდე რჩება ადმიანის მიერ ქაღალდზე დაწერილ ყველაზე მოცულობით ნაწარმოებად. 

სამწუხაროა, რომ ენციკლოპედიამ დღემდე სრული სახით ვერ მოაღწია. მისი ერთადერთი ასლი 1562-1567 წლებში შეადგინეს. უკვე მინგის დინასტიის ბოლოს ორიგინალი დაკარგული იყო. რაც შეეხება ასლს, მე-18 საუკუნის ბოლოს 11 000 ტომიდან მხოლოდ 8 000-ღა იყო შემორჩენილი. მე-19 საუკუნეში უცხოური ძალების ინტერვენციისა და შიდა არეულობების გამო ენციკლოპედია ძლიერ დაზარალდა. მე-20 საუკუნის დასაწყისში პეკინში მხოლოდ 60 ტომი აღირიცხებოდა. დღესდღეობით მსოფლიო მასშტაბით სულ 400-მდე ტომია შემორჩენილი, რაც თავდაპირველი მოცულობის 3.5% არის.