ჭანგ ციენი და აბრეშუმის გზა

ძვ.წ. 202 წელს ლიუ პანგმა ხანის დინასტია დააარსა. ხანი ჩინეთის ისტორიაში პირველი დღეგრძელი დინასტია იყო, რომელიც გაერთიანებულ იმპერიას მართავდა. თავის თანამედროვე მსოფლიოში ხანის იმპერია ნამდვილად მოწინავე პოზიციებს იკავებდა ეკონომიკური თუ სამხედრო კუთხით, მაგრამ ის მაინც ჩაკეტილ სივრცეში იმყოფებოდა. იმ დროის ჩინელებს წარმოდგენა არ ჰქონდათ დასავლეთით არსებულ სხვა დიდ სახელმწიფოებზე. შესაბამისად, არ არსებობდა არც პოლიტიკური და არც ეკონომიკური კავშირები. ალექსანდრე დიდის ლაშქრობებმა აზია და ევროპა ერთმანეთს უფრო დაახლოვა. ბერძნებისა და რომაელების თვალსაწიერი ინდოეთამდე სწვდებოდა. ახლა უკვე დრო იყო შორეული აღმოსავლთიდან ჩინელებსაც გაეჭრათ არხი დასავლეთისკენ.

ძვ.წ. მეორე საუკუნის მეორე ნახევარში ხანის იმპერიამ გაარღვა ინფორმაციული ვაკუუმი და ცენტრალურ აზიას დაუკავშირდა. ეს მოხდა სრულიად შემთხვევით და არა წინასწარ გამიზნულად. საქმე ისაა, რომ ძვ.წ. მესამე საუკუნიდან მოყოლებული მომთაბარე სიონგნუს ტომები იმპერიის ჩრდილოეთ საზღვრებს აწიოკებდნენ. ხანის იმპერატორ უ ტის ( 156-87 ) იმედი ჰქონდა, რომ საერთო მტერთან ბრძოლაში მას დაეხმარებოდნენ სიონგნუს ძველი მოწინააღმდეგეები- იუეჭის ტომი. სწორედ მათთან დასაკავშირებლად და ალიანსის შესაქმნელად იმპერატორმა დასავლეთით გაგზავნა ასკაციანი რაზმი ჭანგ ციენით სათავეში.

ჭანგ ციენის მოგზაურობა სიძნელეებით სავსე გამოდგა. ძვ.წ. 138 წელს მან დატოვა დედაქალაქი ჩანანი. იუეჭისკენ მიმავალ გზაზე ის სიონგნუს მეომრებს ჩაუვარდა ტყვედ. ჭანგ ციენმა მომდევნო ათი წელი ტყვეობაში  გაატარა. მაგრამ, თავისი თავდაჭერილი ქცევით და განათლებით სიონგნუს ნდობა მოიპოვა და ცოლიც შეირთო. მიუხედავად ამისა, მას არ დავიწყნია დაკისრებული მისია. ათი წლის შემდეგ, როცა მან შანსი მომწიფებულად ჩათვალა,იგი ოჯახიანად გაიქცა დასავლეთით იუეჭის საძებნად. საბოლოოდ მან მიაკვლია იუეჭის ტომს თანამედროვე ტაჯიკეთის ტერიტორიაზე. სამწუხაროდ, იუეჭის არ სურდა ახალი ომის დაწყება და უარით გაისტუმრეს იგი. უკანა გზაზე მიმავალი ჭანგ ციენი ისევ სიონგნუს ტყვეობაში აღმოჩნდა. საბედნიეროდ, ამ დროს სიონგნუს მეფე გარდაიცვალა. ჭანგ ციენმა ისარგებლა ამით და ჩინეთისაკენ გაიქცა.

ძვ.წ. 125 წელს ჭანგ ციენმა ჩანანს მიაღწია. მან იმპერატორს წარუდგინა ცენტრალური აზიის, პართიის, ინდოეთისა და სელევკიდების იმპერიის აღწერა საკუთარი თვალით ნანახისა და სხვების მონაყოლზე დაფუძნებით. ჭანგ ციენის შეუდრეკელი ერთგულებისა და მოვალეობის გრძნობის წყალობით პირველად დაირღვა ინფორმაციული ბარიერი დასავლეთსა და ჩინეთს შორის. ამას მოჰყვა რამდენიმე ექსპედიცია დასავლეთით, რაც პართიის სამეფო კარზე ელჩობით დაგვირგვინდა. საპასუხოდ პართიის მეფემაც გაგზავნა ელჩობა ჩინეთში. პოლიტიკური კავშირების დამყარება საფუძველი გამოდგა ახალი სავაჭრო გზების განსავითარებლად, რომლებიც სულ მალე იმდენად განვითარდა, რომ რომიდან ჩანანამდე იჭიმებოდა.