ჩინური ლეგენდის მიხედვით, ყოველწლიურად, საშინელი მონსტრი 年 (ნიენი) ატერორებდა სოფლებს. იგი ყველაფერს მიირთმევდა, კოღოებიდან დაწყებული ადამიანებით დამთავრებული. დროთა განმავლობაში სოფლის მოსახლეობა მიხვდა, რომ ურჩხული ყოველ 365 დღეში ერთხელ სტუმრობდა სოფელს, ხოლო შემდეგ ისევ ტყეში ქრებოდა.
სოფლის მაცხოვრებლებმა გადაწყვიტეს, რომ სწორედ შეტევის დღეს დღესასწაული აღენიშნათ, ესადილათ და წინაპრებისთვის ელოცათ. წლების განმავლობაში მალვის შემდეგ, ერთ-ერთ ახალგაზრდას გაუჩნდა იდეა, გაესროლა ფეიერვერკი და შეეშინებინა ურჩხული. ამ ხერხმა იმუშავა, სწორედ ამიტომ სოფლის მაცხოვრებლებმა დღესასწაულზე ფეიერვერკის გამოყენება დაიწყეს.
ასეთია ლეგენდა ჩინური ახალი წლის, ან გაზაფხულის ფესტივალის წარმოშობის შესახებ. იმის გამო, რომ დღესასწაულის მიზანი ნიანის შეშინება და განდევნა იყო, სადღესასწაულო დეკორაციები, როგორც წესი – წითელია.
წითელი ფერი ჩინელებს განსაკუთრებით უყვართ, რადგან ის ბედნიერებასა და კეთილდღეობასთან ასოცირდება. სტატიაში მოცემულია რამდენიმე პოპულარული დეკორაცია, რომელიც გამოიყენება სადღესასწაულო ატმოსფეროს შესაქმნელად.
ქაღალდის ჭრის ხელოვნება
窗花 (ჩუანგ ხუა)
ქაღალდის ჭრა ხალხური ხელოვნებაა, რომელიც შეიძლება ნახოთ ყველა სეზონზე, განსაკუთრებით კი გაზაფხულის ფესტივალზე. როგორც წესი, მათ ფანჯრებზე აკრავენ, და მისი პირდაპირი თარგმანია „ფანჯრის ყვავილი“. არტისტები გულმოდგინედ ქმნიან ამ ლამაზ ნამუშევრებს და ბრინჯის წებოს გამოყენებით აწებებენ.
ეს დეკორაციები, როგორც წესი, შედგება სიმბოლოებისა და სიტყვებისგან და დამზადებულია წითელი ქაღალდით. გამოსახულებები მოიცავს თევზებს, ატამს, მარცვლებს, დრაკონებს, ფენიქსებს და სხვა. ზოგიერთი, მაგალითად, თევზი, იგივდება დალოცვასთან. სხვები, როგორიცაა დრაკონები და ატმები, სიმბოლოებია ხალხური ზღაპრებიდან და ლეგენდებიდან. მარცვლეული კარგი მოსავლის სიმბოლოა.
კარის ღმერთები
门神 (მენ შენ)
ჩინური ხალხური რელიგია მოიცავს სხვადასხვა ტიპის ღმერთებს, ასევე ისტორიულ ფიგურებს (ნამდვილს ან წარმოსახვითს). ღმერთების ერთ-ერთი ჯგუფია „კარის ღმერთები“. როგორც სახელი გულისხმობს, ამ ღმერთების ნახატები სახლის მთავარ კარზეა გაკრული. მთავარი შესასვლელი ტრადიციულად ორი კარისგან შედგება, ამიტომ ღმერთები ყოველთვის წყვილებად გვხვდებიან.
ყველაზე ცნობილ დემონებზე მონადირეს, ჭონგ კუის (钟馗 / Zhōng kuí) შემზარავი სახე აქვს. ამიტომ კარის ღმერთებს აქვთ გაბრაზებული თვალები და უჭირავთ ტრადიციული იარაღი. ისინი მზად არიან დაიცვან ოჯახი ნებისმიერი დემონისა და სულისგან.
სხვა მოთხრობაში, ტანგის დინასტიის იმპერატორმა ტანგ ტაი წონგმა (唐太宗 / Táng tài zōng) ღამით დემონების ხმაური მოისმინა. მან უბრძანა ორ გენერალს კარის გარეთ დაეცვათ იგი. მას შემდეგ დემონის ხმა შეჩერდა და იმპერატორმა გადაწყვიტა გენერლების პორტრეტები კარზე გაეკრა.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს დეკორაციები არ არის ისეთი პოპულარული თანამედროვე დროში, ჩინეთის ზოგიერთი რეგიონი ამას მაინც აკეთებს ოჯახში მშვიდობისა და სიმდიდრის მოსატანად.
ბედი
福 (ფუ)
ანალოგიურად, ჩინელები სახლებს გარკვეული სიტყვებითაც აფორმებენ. ყველაზე გავრცელებული სიტყვაა 福 (ფუ), ბედნიერება და იღბალი. მას წერენ კალიგრაფიით წითელ კვადრატულ ქაღალდზე. ამის შემდეგ კიდებენ კედლებზე, კარებზე ან ფანჯრებზე.
ეს იეროგლიფი ხშირად გამოიყენება სხვა დეკორაციებში, როგორიცაა ქაღალდის კალმები და ნახატები. ბევრს მოსწონს მისი ამოტრიალებული ვერსია. სიტყვა „თავდაყირა“ (倒 / Dào) წააგავს იეროგლიფს „აქ“ (到). ეს სიტყვათა თამაში მიანიშნებს იმაზე, რომ ბედნიერება მოდის, ან უკვე აქ არის.
ეს ტრადიცია აშკარად უბედური შემთხვევით დაიწყო. ნათქვამია, რომ პრინცის მსახურებმა მორთეს სასახლე დღესასწაულისთვის, მათ შორის ყველა კარზე 福-ს (ფუ) იეროგლიფი გამოაკრეს. თუმცა, რადგან მათ წერა-კითხვა არ იცოდნენ, ერთ-ერთი იეროგლიფი თავდაყირა დაკიდეს. პრინცი განრისხდა. საბედნიეროდ, ერთ-ერთმა მსახურმა სწრაფად მოიფიქრა ახსნა სიტყვების თამაშით: „ყოველთვის მესმოდა, ადამიანები ამბობდნენ, რომ თქვენი უდიდებულესობა სავსეა სიმდიდრით”, – თქვა მან. „და ახლა, ბედი ნამდვილად აქ არის.”
გაზაფხულის ფესტივალის პოემები
春联 (ჩუნ ლიანი)
შუს ეპოქიდან (ათი ათას წელზე მეტი ხნის წინ) წარმოშობილი საგაზაფხულო ფესტივალის პოემებს გრძელი და მდიდარი ისტორია აქვთ. უძველეს დროში ამ პოემებს ატმის ხეებისგან დამზადებულ ტაბლეტებში კვეთდნენ.
მითების მიხედვით, სულების სამყაროში არსებობდა გიგანტური ატმის ხე. ყოველ დილით, სულები, რომლებიც ადამიანთა სამყაროში წინა ღამით იყვნენ, უკან უნდა დაბრუნებულიყვნენ. შესასვლელს ორი ღმერთი იცავდა. სულებს, რომლებიც ხალხს ღამით ზიანს აყენებდნენ, იჭერდნენ და ვეფხვებს აჭმევდნენ. ხალხმა დაიწყო ორი ღმერთის სახელის ამოკვეთა ატმის ხეზე, რათა დაეცვათ თავი გაბრაზებული სულებისგან. ეს მოგვიანებით გახდა ტრადიცია და გადაიზარდა წითელ ქაღალდზე პოემების წერაში.
დღესდღეობით მათი ნახვა საახალწლო სეზონზე თითქმის ყველა სახლის კარებთან შეგიძლიათ. სურვილისამებრ, მესამე, შედარებით მოკლე წარწერა, თავსდება კარის ჩარჩოს ზემოთ. ამ პოემებში ბევრი აზრია ჩადებული. თითოეული სტრიქონის სიტყვების რაოდენობა უნდა იყოს იგივე; თუ თავად წერთ, უნდა დაითვალოთ, რათა დარწმუნდეთ, რომ თითოეული სტრიქონი შეიცავს ერთი და იმავე რაოდენობის სიტყვას.
ფორმატი და რიტმი თითოეულ ტაეპში უნდა იყოს იდენტური ან უნდა შეესაბამებოდეს ერთმანეთს. ზოგიერთი მწერალი ყოველი სიტყვისთვის ალიტერაციას ან იგივე მხარის რადიკალს იყენებს. არსებობს უამრავი განსხვავებული ვერსია და სტილი, მაგრამ ყველა პოემა გადმოსცემს მწერლის სურვილებს ახალი წლისთვის.
ნახატები
年画 (ნიან ხუა)
ამ კონკრეტული ტიპის ნახატის პირდაპირი თარგმანია „[ახალი] წლის ნახატი“. ისინი ასევე ცნობილია როგორც „საახალწლო ნაბეჭდები“. ამ საქმიანობას მინიმუმ ათასი წლის ისტორია აქვს. ყველა საახალწლო დეკორაციის შესაბამისად, ამ ნახატებს ხალხი იყენებს მომავალი წლის სურვილების გამოსახატავად. ამისთვის ტრადიციული ჩინური ხელოვნების სტილი გამოიყენება, მაგრამ ბეჭდვის ტექნოლოგიის გამოგონებასთან ერთად, საახალწლო ნახატები უფრო და უფრო მრავალფეროვანი ხდება. ზოგი ამ ნახატებს ხალხური ცხოვრების ენციკლოპედიას უწოდებს. ნახატი შეიძლება იყოს ნებისმიერ თემაზე – ზეციური არსებებიდან ხალხურ ზღაპრებამდე და ყოველდღიურ საქმიანობამდე.
ნახატების დიდი უმრავლესობა ასახავს თოჯინის მსგავს ბავშვს ან ლამაზ ქალს. ეს სურათები გამოხატავს ჯანმრთელი ბავშვებისა და მოსიყვარულე ოჯახის ყოლის სურვილს. ნიან ხუას სამი გამორჩეული ძირითადი სკოლა არსებობს: ტაოხუა ვუ (桃花坞 / Táohuā wù) სუჭოუდან (苏州), იანგლიოუ ცინგი (杨柳青 / Yángliǔqīng) თიენძინიდან (天津) და ვეიფანგი (潍帊 / Wéifāng) შანტუნგიდან (山东 / Shāndōng).
კუმკვატები
金桔 (ძინ ძიუ)
ამ ოქროს ხილის ინგლისური სახელი მომდინარეობს მისი კანტონური გამოთქმისგან gam kwat, რაც სიტყვასიტყვით ითარგმნება როგორც „ოქროს მანდარინი“. ეს ხილი პოპულარულია სამხრეთ ჩინეთში, განსაკუთრებით ჰონგ-კონგსა და ჩინეთის სხვა კანტონურენოვან რეგიონებში. ცნობილია, რომ კუანგტუნგი კუმკვატების სახლია.
桔 (jú), ან „მანდარინი“ ჰგავს იეროგლიფს 吉 (jí), რაც ნიშნავს „იღბალს“, ხოლო ოქროსფერი სადღესასწაულო ფერია და სიმდიდრის სიმბოლოა. ამას დაუმატეთ ხილის გემო როგორც ცალკე, ისე სხვადასხვა დესერტში და გასაკვირი არ არის, რატომ ყიდულობენ ჩინელები ამდენ ხეს, რომ დარგონ სახლში ჩინურ ახალ წელს.
ახალ წელთან ასოცირებული სხვა მცენარეა მანდარინი (桔子 / júzi), რომელიც კუმკვატების, ქრიზანთემის ყვავილებისა და ატმის მსგავსი მიზეზების გამო არის პოპულარული.
ფარნები
灯笼 (dēng lóng)
საგაზაფხულო ფესტივალის ზეიმი სულ 15 დღეს მოიცავს და ყოველ დღეს სხვადასხვა აქტივობა აქვს. დღესასწაული კულმინაციას აღწევს ფარნების ფესტივალზე (元宵 / yuán xiāo). ფარნების მრავალი ფორმა არსებობს – როგორც მარტივი (სფერო), ისე რთული (ლოტუსები და დრაკონებიც კი). გაშვებამდე ზოგიერთი ადამიანი ფარნებზე წერს იეროგლიფს ფუ (福 / Fú), პოეზიას ან სხვა კალიგრაფიას.
კონფუცის სახელობის კონგმინგის ფარანი (孔明灯 / Kǒngmíng dēng) განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფარნების ფესტივალზე. ადამიანები ფარნის თითოეულ მხარეს აწერენ სურვილებს და აფრენენ მას ზეცისკენ, იმ იმედით, რომ ახალ წელს მათი სურვილები ახდება.
სიმბოლოები
როგორც ამ სტატიაშია საუბარი, გაზაფხულის ფესტივალის პერიოდთან დაკავშირებული უამრავი სიმბოლო არსებობს. ყველას აქვს უნიკალური მნიშვნელობა, მაგრამ შეიძლება დაიყოს ორ ზოგად ჯგუფად: სიტყვებით თამაში და ლეგენდები. ჩინური ენის ბუნებიდან გამომდინარე, უამრავი ჰომოფონი არსებობს. ავიღოთ, მაგალითად, ქაღალდის ჭრის ნაწილში ნახსენები თევზი. რატომ არის თევზი ჩინური ახალი წლის ასეთი მნიშვნელოვანი ნაწილი?
სიტყვა 鱼 (yú) გამოითქმის ისე, როგორც 余, რაც ნიშნავს „ზედმეტს“. გავრცელებული ფრაზაა „ნიენ ნიენ იოუ იუ“年年有余 (Nián nián yǒu yú), რაც ნიშნავს სიჭარბის ქონას ყოველწლიურად. აქ სიჭარბის იეროგლიფი შეიძლება ჩაანაცვლოს თევზის იეროგლიფმა. ასე რომ, თუ სუფრაზე ყოველწლიურად გაქვთ თევზი, ასევე გექნებათ დამატებითი თანხა, მოსავალი და იღბალი! რაც შეეხება მითებს, დრაკონების და სხვადასხვა ღმერთების გამოჩენა ყოველთვის შეიძლება. ძალიან სიმბოლურია ასევე ზოდიაქოს ცხოველები, ცხადია, განსაკუთრებით წლის ცხოველი.
ჩინურ კულტურას ათასობით წლის ისტორია აქვს. გაზაფხულის ფესტივალი, როგორც ყველაზე მნიშვნელოვანი დღესასწაული, კულტურული არსით არის გაჟღენთილი. უძველესი ტრადიციები თაობიდან თაობას გადაეცემა და დღესაც გავლენიანია. ჩინეთის საახალწლო დეკორაციების უკეთ გაცნობით, შეგიძლიათ თვალი გადაავლოთ ისტორიებს თითოეული კარგად გააზრებული დეტალის უკან.
