აბრეშუმის გზა და ტუნხუანგის ისტორიული კომპლექსი

ისტორიული აბრეშუმის გზა საუკუნეების განმავლობაში აკავშირებდა დასავლურ და აღმოსავლურ ცივილიზაციებს და წარმოადგენდა ყველაზე გრძელ სავაჭრო მარშრუტს მთელ ევრაზიულ კონტინენტზე. აბრეშუმის გზა პოლიტიკური ვითარებების პარალელურად მნიშვნელობას იძენდა და კარგავდა, თუმცა დღევანდელ კანსუს პროვინციაში არსებული ქალაქ ტუნხუანგის ირგვლივ მდებარე გამოქვაბულთა კომპლექსი და ოაზისები საუკუნეების მანძილზე წარმოადგენდა საკვანძო პუნქტს ჩინელი და უცხოელი ვაჭრებისა და მათი ქარავნებისთვის.

ძვ.წ მესამე საუკუნეში ტუნხუანგის ტერიტორია სიონგნუს ტრაიბალურმა კონფედერაცია დაიკავა, თუმცა მისი სტრატეგიული მნიშვნელობიდან გამომდინარე ის მალევე მოექცა ხანის დინასტიის მმართველების ყურადღების ქვეშ და ძვ.წ 121 წელს იმპერატორმა უმ ტუნხუანგის ტერიტორია საკუთარ იურისდიქციას დაუქვემდებარა და კიდევ უფრო დიდი მნიშვნელობა შესძინა როდესაც იქ საფორტიფიკაციო ნაგებობები ააგო, რათა სახელმწიფოს დასავლეთ საზღვრები და საქარავნო გზები უკეთესად დაცული ყოფილიყო.

ტუნხუანგის მნიშვნელობა კიდევ უფრო გაიზარდა სუეისა და თანგის დინასტიების დროს, როდესაც ბიზანტიის იმპერიასთან და არაბთა სახალიფოსთან ვაჭრობამ კიდევ უფრო მაღალ საფეხურს მიაღწია. ისტორიის მანძილზე ტუნხუანგს აკონტროლებდნენ როგორც ჩინელები ასევე ტიბეტელები და ზოგჯერ უიღურებიც კი. 1227 წელს ქალაქი მონღოლებმა აიღეს და ფაქტობრივად დაანგრიეს თუმცა ის ყუბილაი ყაენმა აღადგინა, რადგან კარგად აცნობიერებდა დასავლეთთან ვაჭრობაში საქარავნო გზებისა და აბრეშუმის გზის მნიშვნელობას.

გარდა უძველესი აბრეშუმის გზისა და ოაზისებისა, ტუნხუანგიდან სამხრეთით მდებარეობს მოკაოს გამოქვაბულთა კომპლექსი, სადაც უძველესი ხელნაწერები მათ შორის იუენის დინასტიის დროინდელი ბიბლია, ბუდისტური და სხვა მნიშვნელოვანი მანუსკრიპტები აღმოჩნდა. 

1900 წელს ტაოისტმა ბერმა ვანგ იუენლუმ ბიბლიოთეკას და ათეულობით გრაგნილს მიაკვლია, მისი აღმოჩენა იმთავითვე მოექცა ევროპელი და იაპონელი სინოლოგებისა და არქეოლოგების ყურადღების ქვეშ. 1904 წელს გამოქვაბულებში ექსპედიცია მოაწყო ბრიტანელმა არქეოლოგმა აურელ სტეინმა, მას მალევე მიჰყვა ფრანგი სინოლოგი პოლ პელიოტი და იაპონელი არქეოლოგი ოტანი კოზუიც. მათი აღმოჩენები ცნობილია როგორც ტუნხუანგის მანუსკრიპტის სახელით.

მოკაოს გამოქვაბულები